Çocuklarda Takıntı Sorunu (OKB)

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) insanın mantıksız düşüncelerden ve korkulardan ötürü sürekli tekrar eden davranışlar sergilemesine yol açan psikolojik bir rahatsızlıktır. Hepimiz zaman zaman kuruntulara, endişelere kapılırız ama bu rahatsızlık söz konusu olduğunda kuruntular günlük hayatı olumsuz etkileyecek, rutin aktiviteleri aksatacak seviyededir. Yetişkinler olarak böyle şeylerin çocuklarda görülmeyeceğini düşünürüz ama çocuklarda takıntı sorunu çok seyrek rastlanan bir sorun değildir.

Çocuklarda OKB’nin ortalama başlangıç yaşı 10, en sık ortaya çıktığı dönem de 7 yaş dönemidir. Ancak, çocukta takıntı sorunu bazen daha küçük yaşlarda da görülebilir.

Obsesyon Ve Kompulsiyon Nedir?

Kişinin aklından bir türlü çıkaramadığı takıntılı düşüncesi obsesyon, bu düşünceye bağlı olarak yaptığı tekrarlayan davranışlar veya zihinsel eylemler de kompülsiyon olarak adlandırılır. Örneğin, ellerinizin temiz olduğunu bildiğiniz halde pis olduklarını düşünüyorsanız bu obsesyondur. Bu düşünceden kurtulmak amacıyla ellerinizi durmadan, gereksiz yere yıkayıp duruyorsanız bu da kompulsiyondur. Çocukluk ve ergenlik çağında en sık görülen OKB belirtileri bulaşma korkusu ile bu korkuya eşlik eden, tekrarlayan el yıkama ve bazı şeylerden kaçınma eğilimidir.

Çocukların Tekrar Eden Davranışları Her Zaman Bir Soruna İşaret Etmez

Bebeklik döneminden çıkmış olan 3 – 6 yaşlarındaki çocukların bazı takıntılı davranışları veya alışkanlıkları anne – babalarına sıkıcı gelse de onlar için anlamlıdır. Tekrarlayan davranışlar ve rutinlerin küçüklerin dış dünyayı kavramalarına ve kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olmak gibi bir fonksiyonu da vardır.

2 yaşını geçen çocuklar tekrarları severler. Hep aynı şarkıyı dinleyebilir, çok sevdikleri bir hikayeyi, her seferinde aynı şekilde olmak üzere, defalarca anlatmanızı isteyebilirler. Bir çizgi film karakterini veya hayvanı takıntı haline getirebilirler. Örneğin, 3 – 4 yaşlarında bir çocuk hayran olduğu karakterin kıyafetini devamlı olarak giymek, hiçbir durumda çıkarmamak isteyebilir ya da kendisinin bir kuş olduğunu ilan edip ev halkından buna göre davranmalarını isteyebilir.

Bazı küçük çocuklar belli bir oyuncağı veya eşyayı gittikleri her yere götürmek isteyebilirler. Bunun sebebi aşina olduğu o eşyanın çocukta bir güvenlik ve rahatlık hissi uyandırmasıdır.

Anne – babaları şaşırtsa ve endişeye düşürse bile çocuklarda takıntı sorunu derken kastedilen şey bu türden davranışlar değildir. Bunlar gelişme döneminde görülebilecek davranışlardır ve bunu bir süreç olarak kabul etmek gerekir.

Ebeveynler olarak bu süreçte nasıl davranacağınıza karar vermekte zorluk çekebilirsiniz. Bu gibi takıntıları kabul ederseniz yerleşik hale geleceklerinden korkabilir veya sinirli bir tavır takınıp ceza vermenin çocuğunuzu olumsuz etkileyeceğini düşünebilirsiniz. Gerçekten de, çocukla inatlaşmak onun davranışının yoğunluğunu arttırmasına veya olumsuz tepkiler vermesine sebep olabilir.

Bu konuda dikkat edilmesi gereken bir nokta da çocuğun, takıntılı davranışlarını anne babasından ilgi görmek için kullanmasına meydan vermemektir. Bu durumda çocuk, gördüğü olumlu veya olumsuz ilginin devam etmesini sağlamak için davranışlarını pekiştirebilir.

Öyle ise, ne yapmalısınız? Örneğin, evin içinde bir kuş gibi davranan, kollarını kanat gibi açıp uçtuğunu söyleyen, kuş sesleri çıkarmaya çalışan çocuğunuza, bunun eğlenceli bir oyun olduğunu vurgulamaya dikkat ederek bir süre için eşlik edip, sonra da yapmanız gereken işlere devam edebilirsiniz. Çocuk uzun süre kendi başına böyle oynadıktan sonra ondan buna son vermesini ister, kendisinin bir kuş olmadığını anlatmaya çalışırsanız ve sonunda sabrınız tükenip kızgınlık gösterirseniz, oyunun uzamasına yol açabilirsiniz.

Çocuğun tekrar eden davranışları günün büyük bir kısmında devam ediyorsa, sosyal ilişkilerini engelliyorsa, günlük hayatın akışını bozuyorsa zaman kaybetmeden bir uzmanla görüşmek gerekir.

Takıntılı Davranışlar Hangi Durumlarda Sorun Olarak Değerlendirilir?

Çocukların tekrar eden davranışları bazen, yukarıda belirttiğimiz gibi, gelişim sürecinin bir parçası olarak değerlendirilir. Ancak bazı durumlarda bu, psikiyatrik bir bozukluğa da işaret edebilir.

Mantıksız, anlamsız bir düşünce (Obsesyon) yüzünden ortaya çıkan takıntılı bir davranış (Kompulsüyon) tedavi edilmesi gereken bir problemdir. Bu tip takıntılar çoğu zaman el yıkama, nesneleri düzenleme – sıralama, sayma, belli bir şeye belli bir düzen çerçevesinde dokunma gibi davranışlar şeklinde görülür.

Bu durumdaki bir çocuk aklını fikrini işgal eden olumsuz düşüncelerden kurtulmak, endişelerini azaltmak veya kontrol etmek için ellerini defalarca, uzun uzun yıkamak, evden çıkmadan önce 5’er 5’er 100’e kadar saymak, ödevini gereksiz bir şekilde kerelerce kontrol etmek gibi davranışlar sergileyebilir. Bunları, böyle yapmadığı takdirde kendisinin veya ebeveynlerinden birinin hastalanacağı, zarar göreceği ya da başarısız olacağı endişesiyle yapar.  Davranışlarının anlamsız olduğunun farkında olsa bile yapmaktan kendini alıkoyamaz.

Bu sorundan kaynaklanan takıntılı davranışlar çocukların gelişim sürecinde görülen tekrarlayan davranışlardan farklıdır. OKB sorunu olan bir çocuk tuvalete gittikten sonra ellerini saatlerce yıkama gereği duyduğu için zamanının büyük bir bölümünü banyoda geçirebilir ya da düğmelerini tekrar tekrar açıp iliklediği için giyinme işini bir türlü bitiremeyebilir. Bunlar, çocuğun hayatını da, ailenin hayatını da olumsuz etkiler.

OKB Tanısı Koyulmuş Çocukların Okulda Yaşayabileceği Zorluklar

OKB’nin belirtileri çok çeşitlidir, bu yüzden takıntılı bir çocuğun yaşayacağı zorluklar tekrarladığı davranışlara göre değişir. Örneğin, saldırgan düşünceleri olan bir çocuk toplum içine girmekten çekinebilir, arkadaşlarıyla yakınlaşmaktan kaçınabilir. Temizlik takıntısı olan bir öğrenci yeterince temiz olmadıklarını düşündüğü için okuldaki tuvaletleri kullanmakta, hatta sınıfına girip sırasına oturmakta güçlük çekebilir. Simetri takıntısı olan bir çocuk, sırasının üstündeki veya yakın çevresindeki nesneleri düzenleme isteğine engel olamadığı için kendini derse veremeyebilir.

Çocuklarda Takıntı Örnekleri

*8 yaşında bir kız çocuğu: Aklına kötü şeyler geldiğini ifade ediyor ve annesinin kendisine sürekli olarak “Olmaz kızım” demesini istiyor. Ancak, annesinin bu cümleyi defalarca söylemesi onu tatmin etmeye ve kaygısını yatıştırmaya yetmiyor. Yapılan değerlendirmenin sonucunda, annesine bu sözleri tekrarlatmazsa ebeveynlerinin başına kötü şeyler geleceğini düşündüğü ve böyle düşünmekten kurtulamadığı ortaya çıkıyor.

*11 yaşında bir çocuk: Evden çıkmadan önce eşyalara belli bir düzenle dokunuyor ve evdekilerin ellerini öpüyor. Bunları yaparken uyması gerektiğini düşündüğü düzende en küçük bir aksama olursa aynı şeyleri yeni baştan yapmaya koyuluyor. Sürekli olarak okula geç kalıyor, çünkü bu yaptıkları yüzünden evden çıkması çok uzun sürüyor.

*14 yaşında bir çocuk: Ne zaman biriyle tokalaşsa elinin mikrop kaptığına inanıyor ve bunun etkisiyle, onu yıkamaktan başka bir şey düşünemez hale geliyor. Yeterince temizlendiğinden emin olana kadar, saatlerce elini yıkıyor.

*9 yaşında bir erkek çocuğu: Her zaman titiz ve düzenli bir çocukmuş ama ailesi bundan rahatsız olmamış. Fakat son zamanlarda oturduğu yerden kalkıp odadaki dolap kapaklarının, çekmecelerin iyice kapalı olup olmadığına bakmaya, masaları ve sandalyeleri belli bir şekilde yeniden düzenlemeye başlamış. Birisi araya girip sayısı giderek artan bu eylemlerinin aksamasına sebep olursa aksi tepki veriyor ve aynı şeyleri tekrar yapmaya başlıyormuş.

*12 yaşında bir erkek çocuğu: Hastalık kaptığı kanısına varıyor ve bir türlü bir şey olmadığına ikna edilemiyor. İnternetten konuyu araştırıyor, hasta olması için bir sebep olmadığını okuyor, sözle ifade ediyor ama bu endişeyi aklından atamıyor. Uygulanan tedaviden sonra durumu düzeliyor.

Ne Yapmak Gerekiyor?

Düşüncesinin ve ondan kaynaklanan davranışlarının anlamsız olduğunu bilmek ve ifade etmek çocuğun bu davranışları değiştirmesine yol açmaz. Bu, anne babaların çözebileceği bir problem de değildir. Mutlaka profesyonel yardım almak gerekir.

Bilimsel çalışmalar çocuklarda OKB tedavisi için kullanılabilecek 3 yöntem olduğunu göstermiştir:

*BDT (Bilişsel davranışçı terapi)

*İlaç tedavisi

*İkisinin kombinasyonu şeklinde planlanan bir tedavi

BDT, bir takıntı sorunu olduğunun bilincinde olan, OKB belirtilerinden rahatsızlık duyan ve bunlardan kurtulmayı isteyen çocuklar ve ergenler için iyi bir alternatiftir.

İlaçla tedavi için en çok kullanılan ilaç grubu etkinliği ispatlanmış antidepresanlar olmakla beraber, hastalığın dirençli olduğu durumlarda tedaviyi güçlendirmek için antipsikotikler gibi başka grup ilaçlar da eklenebilir.

Çocuğunuzda obsesif kompulsif bozukluk olabileceğini düşünüyorsanız vakit kaybetmeden bir uzmanla görüşmenizi tavsiye ederiz. Bu, tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Erken müdahale edilmesi tedavi sürecini kolaylaştırır ve kısaltır.

Bunlar Da İlginizi Çekebilir:

Çocuklarda Kusma

Çocuklarda Depresyon

Çocuklarda Sinirlilik